Nazwy i oznaczenia kół łańcuchowych w pigułce

• Rodzaje kół łańcuchowych
• Kluczowe pojęcie dotyczące oznaczenia kół łańcuchowych – podziałka
• Czym różni się norma europejska od normy amerykańskiej?
• Oznakowanie kół łańcuchowych – tabela

Koła łańcuchowe to powszechnie stosowane części maszyn służące do przenoszenia mocy w wielu branżach, takich jak przemysł maszynowy, produkcyjny, motoryzacyjny, rolniczy, budowlany oraz górnictwo. Ich popularność wiąże się jednak z problemem braku jednolitego nazewnictwa, co wynika z istnienia różnych norm, takich jak europejskie DIN/ISO i amerykańskie ASA czy używania jednostki miary długości podawanej w milimetrach lub w calach. To zróżnicowanie często utrudnia dobór dla klienta odpowiednich komponentów. W związku z tym przygotowaliśmy zestawienie, które w przystępny sposób porównuje różne oznaczenia i najważniejszy parametr, tj. podziałkę kół łańcuchowych, aby ułatwić Państwu ich identyfikację.

Rodzaje kół łańcuchowych

Koła łańcuchowe występują w różnych wariantach, dostosowanych konstrukcją do specyficznych wymagań maszyn i układów napędowych. Oto najważniejsze typy:

• koła łańcuchowe jedno-, dwu- i trzyrzędowe – koła łańcuchowe jednorzędowe mają pojedynczy rząd zębów i współpracują z jednorzędowymi łańcuchami, przykładowe oznaczenie – koło łańcuchowe 16B-1; koła łańcuchowe dwurzędowe mają dwa rzędy zębów i współpracują z dwurzędowymi łańcuchami, przykładowe oznaczenie – koło łańcuchowe 12B-2; koła łańcuchowe trzyrzędowe mają trzy rzędu zębów i współpracują z trzyrzędowymi łańcuchami, przykładowe oznaczenie – koło łańcuchowe 10B-3
• koła łańcuchowe z piastą – w kołach tego typu zęby znajdują się na obwodzie koła, a w jej środkowej części znajduje się odsadzenie zwane piastą; piasta ułatwia montaż kół na wałkach
• koła łańcuchowe tarcze (koła tarczowe) – koła łańcuchowe, które mają płaską, dyskową konstrukcję
• koła łańcuchowe z łożyskiem – koła łańcuchowe tarczowe wyposażone we wbudowane łożyska, które umożliwiają płynniejszy i bardziej precyzyjny obrót
• koła z gotowym otworem i rowkiem – koła z określonym otworem o jednej ze standardowych średnic wałków, rowkiem pod wpust oraz dwoma otworami mocującymi; koła zaprojektowane z myślą o łatwym montażu na wałkach i zapewnieniu precyzyjnego i stabilnego mocowania
• koła pod tuleję stożkową (in. taper bush, taper lock) – typ kół łańcuchowych zaprojektowanych do szybkiego montażu i demontażu na wałkach za pomocą tulei stożkowej  
• koła łańcuchowe dla dwóch pojedynczych łańcuchów (tandem) – koła mają dwa zestawy zębów rozmieszczone równolegle w stosunku do siebie co pozwala na jednoczesne przenoszenie mocy z dwóch pojedynczych łańcuchów

Kluczowe pojęcie dotyczące oznaczenia kół łańcuchowych – podziałka

Podziałka (zwykle oznaczana jako „p”) to kluczowy parametr określający odległość między środkami dwóch kolejnych zębów na obwodzie koła łańcuchowego. Mierzy się ją w milimetrach lub calach, w zależności od systemu jednostek stosowanego w danym kraju lub branży. Narzędziem pomiarowym najczęściej już suwmiarka.

Podziałka koła łańcuchowego musi odpowiadać podziałce łańcucha, z którym będzie ono współpracować. Dzięki temu zapewnia się prawidłowe zazębianie zębów koła i łańcucha, co jest kluczowe dla efektywności przenoszenia napędu oraz minimalizacji zużycia elementów.

W zależności od zastosowania, podziałki w kołach łańcuchowych mogą mieć różne wartości. Przykładowe podziałki to: ½ cala (około 12,7 mm), ¾ cala (około 19,05 mm), 1 cal (około 25,4 mm) i inne.

Czym różni się norma europejska od normy amerykańskiej?

Normy dotyczące kół łańcuchowych oraz łańcuchów różnią się między Europą a Stanami Zjednoczonymi, co wynika z zastosowania różnych standardów technicznych i jednostek miar. Dwie główne normy, które regulują te kwestie, to norma europejska (ISO, DIN) i norma amerykańska (ANSI). Poniżej przedstawiamy szczegółowe różnice między nimi:

1. Jednostki miar

• norma europejska (ISO/DIN): podziałki kół łańcuchowych i łańcuchów są wyrażane w milimetrach; europejskie standardy opierają się głównie na systemie metrycznym, co ułatwia używanie ich w większości krajów na świecie (zwłaszcza w Europie i Azji)
• norma amerykańska (ANSI): podziałki oraz inne wymiary są podawane w calach, co jest zgodne z systemem jednostek stosowanym w USA i kilku innych krajach

2. Standardy

• norma europejska: najczęściej odnosi się do norm ISO (International Organization for Standardization) i DIN (Deutsches Institut für Normung); DIN i ISO mają bardzo podobne specyfikacje dotyczące kół i łańcuchów; przykładowo, popularne łańcuchy rolkowe zgodne z normą ISO to łańcuchy serii B (oznaczenie: 08B-1, 16B-1 itd.)
• norma amerykańska: ANSI (American National Standards Institute) określa specyfikacje dotyczące łańcuchów i kół stosowanych głównie w USA, a także w Kanadzie i Meksyku; łańcuchy zgodne z normą ANSI są oznaczone literą A (np. 40A, 80A), a ich parametry różnią się od europejskich odpowiedników

3. Wymiary łańcucha i koła

• norma europejska: łańcuchy europejskie mają większe rolki oraz inne proporcje w stosunku do łańcuchów ANSI o tej samej podziałce
• norma amerykańska: łańcuchy ANSI mają mniejsze rolki w porównaniu do europejskich odpowiedników, co sprawia, że komponenty są lżejsze i mniej masywne

4. Oznaczenia

• norma europejska: łańcuchy i koła łańcuchowe są oznaczone według schematu literowego, na przykład, łańcuch 08B-1 to pojedynczy łańcuch o podziałce 12,7 mm (seria B), a 16B-1 to pojedynczy łańcuch o podziałce 25,4 mm
• norma amerykańska: oznaczenia łańcuchów są bardziej uproszczone. Na przykład, 40 oznacza łańcuch o podziałce 1/2 cala, a 80 to łańcuch o podziałce 1 cal

Podsumowując, chociaż podziałki kół wykonanych zgodnie z normą europejską lub amerykańską mogą się pokrywać, różnią się inne wymiary, takie jak grubość płytek czy średnica rolek. Wybór odpowiedniego standardu zależy głównie od regionu i wymagań danego projektu lub systemu napędowego.

Oznakowanie kół łańcuchowych – tabela

Najczęściej zadawane pytania – FAQ